فرانس شاپ: فروشگاه عطر |
مبداء و سرچشمه گروه بویایی چرمی به چند قرن پیش و استفاده از مواد معطر برای دفع بوی ناخوشایند پوست باز می گردد که برای دباغیش از مواد طبیعی مانند خون یا ادرار یا فضولات حیوانات استفاده می شده است. این محصول قدمتی دیرین در تاریخ تولیدات عطری دارد.
بهره برداری از مواد معطر در محصولات چرمی موضوع و شاه کلیدی رایج و باب میلِ طبقۀ مرفه جامعه پیش از صنعتی شدن در قرن شانزدهم در اروپا محسوب می شده است و دستکش های چرمی بیشترین مشتریان مواد معطر بوده اند که بدین طریق دست ها بوی ناخوشایند چرم را به خود نمیگرفتند.
اسلوب و روش همیشگی این فرایند، از آنجا که چرم به مانند لباس مفعولِ پروسۀ معطر شدن بوده است، به صورت خیساندن چرم در بطری مادۀ معطر، یا خیساندن محصول چرمی آماده در عطر بوده است. بعدها برای به دست آوردن عمق و غنای بیشتر در برخی ترکیبات، چرم نه تنها برای خوشبو شدن در بطری عطر مرطوب و خیسانده می شد، که در واقع بوی حیوانی آن به ترکیب عطرها بُعدی غریب و تاریک میداد که در آتیه، سرمنشاء خلاقیت های بیشماری گردید.
لذا حضور چرم در صنعت عطرسازی رُنسانسی را رقم زد و عطارهای اروپایی به سرعت در رقابتی قرار گرفتند تا از این مُد روز که خواهان زیادی داشت نهایت بهره برداری تجاری را ببرند.
هر پادشاهی و درباری عطارهای خودش را داشت و هر عطاری فرمول مختص به خودش را تهیه و تولید می کرد و بدین سان دسته هایی از عطرهای چرمی بنا به ترکیبات موجود در آنها معروف شدند؛ چرم هایی همچون چرم اسپانیایی، چرم انگلیسی و چرم روسی ولی از سوی دیگر دسته های دیگری بنا به مقتضیات مُد جامعه از دور رقابت خارج شدند.
در میان این ترکیبات چرم روسی طرفداران بسیاری دارد و بسیاری از عطرهای معروف چرمی از روی این فرمولاسیون ساخته می شوند. به طور مثال عطرهایی با نام “Cuir de Russie” از برندهای Creed، Chanel، Guerlain، و L.T. Piver جزو پرمخاطب ترین های این دسته چرمی هستند.
در سرآغاز قرن بیستم میلادی و همزمان با نهضت های فکری مدرنیته و ترقی خواه به دنبال باز تعریف نقش حساس بانوان در جامعه و رهایی ایشان از چنگ باورهای متحجّرانۀ قرون پیش، عطر Cuir de Russie از برند شنل-Chanel نماد قدرت زنانه و آزادی اندیشه و همسانی بانوان با آقایان شد که ایدۀ تولید این عطر رایحۀ زنی بود که سیگار میکشید؛ چنانچه تا پیش از آن سیگار کشیدن زنان در ملاء عام امری نکوهیده بود و چه بسا با برخورد شدید قانون و جامعه مواجه میگردید.
با پیدایش صنعت مواد دباغی شیمیایی و گسترش علمومی همچون شیمی در این زمینه تولید چرم افزایش و بوی آن نیز نرم تر و لطیف تر شد ولی به دلیل سمی بودن مواد دباغی جدید استفاده از چرم در ترکیبات عطری به صورت طبیعی ممنوع اعلام گردید. بنابراین امروزه با استفاده از صنعت عطرسازی سنتتیک اکوردها و ترکیبات شیمیایی متنوعی در لابراتوارها میراث این گروه بویایی را زنده نگاه میدارند. همچنین به علت انعطاف زیاد و دنیای لایتناهی شیمی، نُت های بسیار متنوع و فراوانی برای گروه چرمی تولید می شوند که شامل تعداد زیادی چرم و جیر می باشند.
به طور تقریبی، نُت های چرمی سنتتیک با هر ترکیبی همخوان هستند و به غنای ترکیبات کمک می کنند؛ این ترکیبات ممکن است خوراکی مانند،گُلی، چوبی، حیوانی، سبز، پودری، مرکباتی، میوه ای یا هر گونه ترکیب دیگر باشند. ولی با وجود کهنسالی این ماده در دنیای عطر و با وجود انعطاف پذیری چرم در ترکیبات معطر، این دسته شامل هیچ زیرمجموعه ای نیست و همۀ عطرهای این گروه چرمی به طرز ناعادلانه در یک گروه قرار گرفته اند: یعنی چرم. گروه بویایی چرمی که گاه توسط برخی غیر متخصصین، به اشتباه از زیر مجموعه های گروه شیپغ محسوب می شوند، خودش دایرۀ وسیعی از عطرها را تشکیل میدهد که میتوانند اندکی هم گرایش به فوژه ها، شیپغ ها و شرقی ها داشته باشند.
در این میان ولی بنیاد Société Française des Parfumeurs گروه چرمی را به چند دسته تقسیم می نماید. گروه G1 شامل عطرهای چرمی محض هستند؛ گروه G2 شامل عطرهای چرمی تنباکویی یا گُلی می باشند و عموماً از همنشینی چرم و گل های پودری مانند زنبق و بنفشه تشکیل می شوند؛ گروه G3 شامل عطرهای چرمی دودی است که از ترکیب چرم و نُت های دودی و بخوری، چوبی و تنباکوی طلایی [تنباکویی که تلخ است و کمتر آروماتیک شده] ایجاد می شوند.
مهم تر از دسته بندی انجام نشدۀ گروه عطرهای چرمی موادی هستند که در ترکیب عطرهای چرمی استفاده می شوند. گرچه تعداد بسیار اندکی از عطرسازان همچنان از روش خیس کردن چرم در محلول عطر استقبال میکنند، این اسلوب غیرمجاز به حساب می آید و با قوانین تولید انبوه و شرایط و مفاد بهداشتی IFRA مغایرت دارد. بنابراین دو روش برای احیای رایحۀ چرم در عطر به کار برده می شود: بهره برداری از مواد طبیعی برای فضاسازی رایحه چرم و همچنین استفاده از مواد سنتتیک. از میان مواد طبیعی می توانیم به نُت های زیر که در عطر به عنوان فضاساز چرم استفاده می شوند اشاره کنیم:
توس [Birch]: توس درختی با تنۀ سفید و طرح چشم مانند روی تنه است. از پختن بدون آب پوستۀ این درخت ماده ای قیر مانند و نسبتاً رقیق حاصل می شود که بویی قیرگون و تاریک و تلخ داشته و به طور سنتی در کشورهایی مانند روسیه، فنلاند و نروژ در دباغی چرم استفاده می شده است. عطر Cuir de Russie یکی از نمونه های استفاده از این درخت سفید است که هر حانه عطری که آن را تولید کند، همواره با این رزین تولید می شود؛ بسیاری از خانه های عطر مطرح همچون گرلن-Guerlain و کرید-Creed و شنل-Chanel این عطر را با همین رزین درخت تولید کرده اند. در واقع فرمولی استاندارد است که بدون استثنا قیر توس را در حد بالا در خود جای داده است. برای مثال عطرهایی که رزین توس در ترکیباتشان نقشی پر رنگ دارد می توانیم به موارد زیر اشاره نماییم:
روغن اُرس [Juniper] و روغن اُکسیسدروس [Cade]: در حالی که برخی گونه های سوزنی برگ میوه های قابل خوراک انسان ندارن، چند گونه از این خانوادۀ گسترده دارای میوه هایی بسیار آروماتیک و خوشبو هستن که برخی از اونا خیلی هم خوشمزه هستن! کِید و ژونیپر (اُرس، سرو کوهی، اردوچ، عُروچ به گویشهای فارسی) و گونۀ هم خانواده هستن که مثل همۀ سوزنی برگها صمغی غلیظ و معطر دارن. صمغی تیره رنگ با رایحه ای تاریک و دودی که بر اثر سوختن بویی شبیه بوی هیزم آتش کمپ تولید میشه. این ماده تو عطرهای چرمی موارد استفادۀ بالایی داره و در ترکیب با صمغ توس (birch) بوی غنی چرمی سنگین و تاریکی تولید میکنه. مادۀ استخراج شده از این گونه های گیاهی تو صنایع مختلف هم کاربرد داشته که پس از انقلاب صنعتی استفاده از اونها رو به افول گذاشته. به طور عموم رایحۀ سوزنی برگها، مخصوصا این گونه ها، دارای ماده ای ضد بید هست که امکان تنفس گونه های مهاجم حشرات رو ازشون میگیره و به همین دلیل تو صنعت مجلّدسازی کتاب بکار میرفته تا از پوسیدن کتاب در طول زمان جلوگیری کنه، در غیر این صورت کتاب که از مواد اُرگانیک کاغذی ساخته میشده سریعا در معرض حملۀ حشرات نابود میشده.
ناقوس گُل [snowbell: Styrax]: این گیاه سوزنی برگ و بومی مناطق معتدل مرطوب مدیترانه و آمریکای مرکزی است. بیشتر از سیصد گونه از این خانواده ثبت شده است که معروف ترین آنها که در صنعت عطر و ادکلن استفادۀ گسترده دارند شامل دو گروه به نام های Liquidamber Styraciflua (که از مناطق آمریکای مرکزی مانند هندوراس، مکزیک و گواتمالا میآید) و Liquidamber Orientalis (که از آسیای صغیر میآید و در جنوب غرب ترکیه به وفور یافت می شود) هستند. از صمغ این گونه ها بنزوئین و استُراکس نیز استخراج می شود که هر دو موادی طبیعی هستند. صمغ این درختان در لایۀ نرم چوب بیرونی ایجاد می شود و برای استخراج می بایست پوستۀ درخت را زخم زد تا شیره آنرا مشاهده کنیم. از این شیره برای بُنمایۀ چرمی با بویی شیرین نسبت به توس و اُرس بهره برداری می شود؛ این ترکیبات رایحه ای غنی و عمیق و شیرین و اندکی گزنده دارند.
مُشک سمور آبی [بیدستر Castoreum]: مُشک سمور آبی کانادایی و روسی بویی چنان قدرتمند و دفع کننده دارد که در شکلی بسیار خفیف شده میتواند بوی چرم و تاریکی بسازد. این ماده که از ترشح غدد زیرشکمی سمور آبی گرفته می شود، به عنوان تثبیت کنندۀ قدرتمند و طبیعی در عطر به کار می رود و رایحه ای تاریک و حیوانی دارد که بیشتر از آنکه شبیه رایحه واقعی چرم و قیر باشد به رایحه شیر سوخته و آسفالت تازه نزدیک تر است. بیدستر های نر و ماده (سگ آبی خاص) یک جفت از این غده و یک جفت غدۀ مقعدی دارند که به وسیلۀ ترشحات این غدد و ادرار حیوان، که حالتی ضد آب دارند، قلمروی خودشان را تعیین میکنند. کاستوریوم (کاستوریوم نام ماده به دست آمده از ترشحات حیوان بیدستر است) در بین مواد حیوانی به تاریک ترین عضو انیمالیک دنیای عطر معروف است. گرچه کشتار بی رویۀ سمورها به خاطر تجارت پوست، گوشت و غدد ممنوع اعلام شده است، همچنان مقدار اندکی از این ماده که از طریق شکار مجاز این حیوان برای کنترل جمعیت آنها انجام می شود، به دست می آید که در بین عطرسازهای طبیعی و عطرهای لوکس خواهان زیادی دارد و به قیمت بالایی نیز فروخته می شود.
سایر مواد طبیعی که در احیای رایحۀ چرم استفاده می شوند شامل: مورت [Myrtle] گیاهی گلدار، که در برخی ترکیبات بوی گُلی و چرمی مانند نرمی تولید میکنند، لادن سیستوس [Cistus Ladanifer] که رایحه ای دودی چرمی در عطرهای چرمی و کهربایی تولید میکنند، و کاسیا [Cassie] که از پوستۀ آن برای تولید رایحه چرم استفاده می شود. همه این مواد طبیعی میتوانند در ترکیبات چرمی در کنار نُت هایی مثل تنباکو، نُت های حیوانی، چای سیاه و نعنا هندی به کار گرفته شوند.
در کنار این مواد طبیعی مواد سنتتیک [مصنوعی و انسان ساخت] نیز هستند که به طور کامل در آزمایشگاه های صنعت عطرسازی حاصل می شوند. آغاز انقلاب سنتتیک در صنعت عطر و ادکلن از سال ۱۸۸۰ میلادی با تولید Quinolines (کوینولین با فرمول شیمیایی C9H7N) که موادی با رایحۀ تند چرمی و دودی هستند و کمی هم ارگانیک محسوب می شوند رخ داد. این مواد به طور سریع به کمک صنعت مُد عطر سال های آغازین قرن بیستم میلادی شتافتند؛ هنگامیکه دغدغۀ جدید طراحان پیشتاز مانند کارون-Caron و شانل-Chanel عطری با بوی بانویی که سیگار میکشد بود. این مواد در عطرهای Caron Tabac Blonde 1919، در Chanel Cuir de Russie 1924، Lanvin Scandal 1933، و در عطر Robert Piguet Bandit 1944 به کار گرفته شدند.
جدا از سری مواد کوینولین، مادۀ دیگری که در ساختار عطرها و ادکلن های چرمی کاربرد بسیار زیادی دارد جیر [Suederal] است. جیر در لابراتوار تولید می شود و در مقایسه با چرم رایحه ای نرم تر، مخملی، شیک، و ملایم تر دارد که بویی لَکتونیک (لاکتوز مانند) نزدیک به رایحۀ گل اُسمانتوس و زردآلو را برای مخاطب به ارمغان می آورد.. برای مثال می توان به عطر Serge Lutens Daim Blond اشاره کرد که به خوبی این نُت را معرفی می نماید.
از دیگر موادی که در این گروه برای فضاسازی چرم استفاده می شوند سافرالین [Safraleine] است که از مشتقات زعفران به حساب می آید و رایحه اش ترکیبی شبیه بوی کفش تازه واکس خورده، گیلاس سیاه و گاز سرمازای یخچال دارد. برخلاف انتظار ممکن است فتصور کنید زعفران چه ربطی به چرم دارد؟! حقیقت این است که زعفران در آشپزخانه جزو ادویه جات محسوب می شود ولی در دنیای عطر و ادکلنهای اورجینال جزو نت های چرمی است. جدا از این مواد برخی آلدهیدها نیز در تولید فضای چرمی می توانند نقش بازی کنند.
از بین عطرهایی که برای دستۀ بویایی چرمی وجود دارند این موارد نمونه های خوبی برای معرفی هستند: BVLGARI MAN IN BLACK EDP، Amouage Memoir Man، Carner Barcelona Cuirs، Atelier Cologne Gold Leather، Valentino Uomo، Dior Homme Parfum، TOM FORD TUSCAN LEATHER EDP، Van Cleef & Arpels Pour Homme، و Davidoff LEATHER BLEND EDP.
گالری ادکلن فرانس پاریس: فروشگاه اینترنتی عطر فرانس شاپ
