فرانس شاپ: فروشگاه عطر |
اسطوخودوس که بیشتر آنرا با نام لوندر-Lavender می شناسیم، از نخستین گیاهانی است که از اسانس آن در تولید عطرها و ادکلنها استفاده می شود. البته در آغاز شناخت این گیاه خوشبو، صحبت از هیچ رایحه و عطری نبود؛ از لوندر-Lavender به عنوان محصولی معطر و دارویی با فهرست کاملی از خواص مفید آرام بخش و ضد عفونی کننده تا محافظ کبد استفاده می شد. در ابتدا، اسطوخودوس در مدیترانه، جزایر قناری و در هند رشد کرد ولی پیشتر در دنیای باستان شروع به کشت آن انجام شد. این گیاه به طور گسترده ای در مصر باستان، روم و یونان استفاده می شد؛ جایی که نام های خاص خود را داشت که از جمله آنها اسطوخودوس است که از کلمه رومی lavare [شستشو] گرفته شده است. اگرچه در یونان، جایی که اسطوخودوس از شهر ناردا سوریه آمده است، به آن می گفتند: تخته نرد. تحت این نام، اسطوخودوس حتّی در کتاب مقدس ذکر شده است. با این حال، واقعیت تاریخی ممکن است اشتباه باشد. نارد گیاهی است کاملاً متفاوت از خانواده سنبل الطیب (اسطوخودوس از خانواده Lamiaceae) که برای مصارف دارویی و معطر نیز استفاده می شود، دارای خاصیت تسکین دهنده است، اما ریشه آن منبع مواد اولیه است و ویژگی های بویایی نارد نمی تواند باشد. در مقایسه با اسطوخودوس، روغن نرد رایحه ای چوبی و خاکی دارد و می تواند یادآور گیاهانی همچون خس خس و پاتچولی باشد.
اسطوخودوس–Lavender که بوی سرد، تمیز، شیرین، سبز، گل و کافور دارد، بیشترین کاربرد را در زندگی روزمره دنیای باستان پیدا کرد. به سبب خاصیت ضد عفونی کنندگی و ضد باکتریایی این گیاه، رومی ها با گل های اسطوخودوس (حتی در حمام های عمومی) حمام می کردند و برای شستن دست ها و لباس های خود به آب اضافه می کردند. به دلیل آنها، مصریان باستان از اسانس اسطوخودوس در ترکیبات مومیایی کردن برای مومیایی کردن استفاده می کردند. یونانی‌ها، در میان چیزهای دیگر، به اسطوخودوس ارزش زیبایی‌شناختی بخشیدند و معابد و خانه‌های اشراف را با آن آراستند، نه تنها به دلیل جذابیت بصری گل‌های آبی-بنفش، بلکه بیشتر به دلیل عطری که پخش می‌کنند.
سرانجام اسطوخودوس جای خود را در پزشکی و آشپزی باز کرد. پزشکان رومی، یونانی و مصری آنرا به پمادهای سوختگی و ضدالتهاب افزودند؛ تنتورها و معجون‌هایی را برای مصرف خوراکی برای درمان بیماری‌های کبد، معده و طحال، دستگاه تنفسی فوقانی، تسکین سردرد و دندان درد یا آرامش ذهن درست کردند. در مورد پخت و پز، اسطوخودوس نیز به عنوان چاشنی معطر برای غذاهای گوشت و ماهی، سوپ سبزیجات، سس، سالاد، دسر، عمدتاً در کشورهای اروپایی ایتالیا، اسپانیا و فرانسه استفاده می شود.
برخی منابع مدعی هستند که فرایند تقطیر با بخار حتّی پیش از عصر ما شناخته شده بود؛ اگرچه باید فرض کرد که نخستین اسانس های به دست آمده از گیاهان زنده از نظر کیفیت بسیار پایین تر از مواد خام طبیعی مدرن بودند. ابن سینا به توسعه هدفمند این تکنیک مشغول بود و در قرن یازدهم به موفّقیت دست یافت. مواد خام به دست آمده از گل اسطوخودوس که البته شاخه و برگ آن تقطیر نمی شود، همراه با اسانس گل رز جزو نخستین ها بود.
در قرون بعدی، عشق و محبوبیت مطلق در سراسر اروپا، به ویژه در کشورهای فرانسه و انگلیس، در انتظار اسطوخودوس بود. در پایان قرن 17، اسطوخودوس به یک جزء عطری کامل تبدیل شد – اسانس آن در کارگاه های چرم برای طعم دادن به دستکش های زنانه استفاده می شد. این زمان است که سرآغاز عطرسازی کلاسیک محسوب می شود. مزارع اسطوخودوس پروونس نه تنها تصویری جذاب و عاشقانه است، بلکه بازتابی از واقعیت است. فرانسه از دیرباز پیشرو در تولید و استفاده از مواد اولیه اسطوخودوس بوده است.
در کشور انگلستان، اسطوخودوس تقریباً به نماد گیاهی این کشور تبدیل شده است. اسطوخودوس انگلیسی رایج ترین است که با رایحه گلی معطر و شیرین خود متمایز می شود. این گیاه از اواسط قرن شانزدهم در کشور محبوبیت خود را به دست آورد: در باغ ها ظاهر شد، بالش های پر شده، کیسه ها، حتّی در کنار رختشویی ها کاشته شد، به طوری که با خشک شدن در هوا، کتان بوی آن را جذب کرد. اسطوخودوس همچنین در آشپزی انگلیسی بسیار استفاده می شد و ملکه الیزابت اول دستور داد که اسطوخودوس همیشه به عنوان چاشنی روی میز باشد. در تمام این مدت، گل های تازه و خشک اسطوخودوس به صابون ها، حمام ها و لوازم آرایشی اضافه شده است. اسطوخودوس در دوران ویکتوریا محبوبیت خاصی داشت. ملکه ویکتوریا آنچنان رایحه لوندر را دوست داشت که آن را در بین زنان مد کرد. علاوه بر این، اکنون می‌توان دسته‌های اسطوخودوس را دقیقاً در خیابان‌های لندن خریداری کرد – دیگر به اندازه دنیای باستان غیرقابل دسترس و گران‌قیمت نبود. اسطوخودوس در انگلستان ویکتوریایی به قدری محبوب بود که در میدان ویکتوریا لندن، بنای یادبود ملکه هنوز با تخت های اسطوخودوس احاطه شده است.
لوندر نخستین بار تنها در اواسط قرن 18 به روسیه آمد. اولین تلاش ها برای کشت این گیاه در آستاراخان انجام شد، جایی که آب و هوای مناسب برای این گیاه به نظر می رسید. و در سال 1813 میلادی، اسطوخودوس در باغ گیاه شناسی نیکیتسکی کاشته شد. اولین مزارع صنعتی تنها در دهه 1930 میلادی ظاهر شد. تولید کننده اصلی اسطوخودوس در کشور از دهه 1980 میلادی تا به امروز کریمه است که بیش از نیمی از کل مزارع کشور در آن قرار دارد.
هنگامیکه صنعت عطرسازی در کشور پهناور روسیه شروع به توسعه کرد، در اروپا اسطوخودوس محبوبیت و عشق جهانی خود را از دست داده بود. احتمالاً فقط جهانی بودن و شیوع با او شوخی بی رحمانه ای بازی کرد، بوی اسطوخودوس با عملکرد و زندگی روزمره همراه شد. صابون‌ها، بالش‌ها و البته مصارف دارویی، اسطوخودوس را به ماده‌ای غیر خوشبو تبدیل کرده‌اند. اگرچه در پایان قرن نوزدهم، برند Houbigant رایحه Fougere Royal را منتشر کرد که در آن اسطوخودوس، همراه با کومارین و خزه بلوط، یک ژانر عطر کامل را تعریف می کرد ولی از اوج موج مد خارج شد و به یک جزء کلاسیک تبدیل شد. البته این اشتباه است که بگوییم اسطوخودوس دیگر در عطرها استفاده نمی شود. نرم کننده ها و اسپری های پارچه، شوینده های لباسشویی و لوازم آرایشی با اسطوخودوس فقط وضعیت را تشدید کردند.
در کشور روسیه، اسطوخودوس اغلب به عنوان حشره کش استفاده می شد. کیسه های معطر شده با اسانس کم کیفیت، که در آن رنگ کافور به ویژه مشخص بود (گاهی اوقات فقط از کافور استفاده می شد)، برای دفع شب پره ها و سایر حشرات روی کمد آویزان می شدند. از آن زمان، بسیاری از ما این کلیشه داریم که اسطوخودوس بوی پیری و کچلی، ادکلن پدربزرگ و سینه مادربزرگ می دهد. اگرچه چیزی شبیه به آن در انگلستان و فرانسه وجود نداشت، اسطوخودوس به دلایل ذکر شده در بالا از مد افتاد. با این حال، در مورد انگلیس نمی توان همین را گفت. اسطوخودوس هنوز در آنجا چیزی شبیه رایحه ملی در نظر گرفته می شود و تقریباً در سبد همه برندهای انگلیسی که به سنت ها و کدهای فرهنگی کشور متوسل می شوند، عطرهای اسطوخودوس وجود دارد.
با این همه، نسل ها جانشین یکدیگر می شوند و زمان تداعی ها و تصاویر گذشته را پاک می کند. در اواسط دهه 2010 میلادی، اسطوخودوس دوباره مورد توجه مدیران خلاق و عطرسازان و شرکت های ادکلن قرار گرفت. این ماده به یک ماده نجیب، هوشمند و فوق العاده شیک تبدیل شد که از محدوده عینک مردانه خارج شد و با انتشار عطرهای زنانه جانی تازه گرفت. چون در دنیای عطر و ادکلن های اورجینال، زندگی غنی، پر جنب و جوش و مرفه تولیدکنندگان و همچنین عطرهای آنها تنها هنگامی امکان پذیر است که بانوان به عطر و عطور علاقه مند باشند. برای مشاهده عطرهای دارای نُت اسطوخدوس، بر روی عبارت خرید عطر اصل با رایحه اسطوخدوس کلیک کنید.
